Waarom willen we wat we willen? Waarom ontstaan er rivaliteiten en crises? En hoe speelt het zondebokmechanisme hierbij een rol? In deze aflevering spreken we met emeritus-hoogleraar Humanisme en Filosofie aan de Universiteit voor Humanistiek, Joachim Duyndam, over het werk van de Franse denker René Girard. We beginnen met een introductie van Girards werk en zijn theorie over mimese: het idee dat onze verlangens niet spontaan ontstaan, maar worden overgenomen van anderen. Dit leidt niet alleen tot gedeelde ambities, maar ook tot rivaliteit en zelfs crisis. Wanneer de spanning oploopt, zoekt een samenleving een uitweg. Hier komt het zondebokmechanisme in beeld, een proces waarbij een individu of groep wordt aangewezen als de oorzaak van het kwaad, vaak met dramatische gevolgen.
Girard laat zien hoe geweld en het sacrale in de geschiedenis met elkaar verweven zijn en hoe het christendom volgens hem een cruciale rol speelt in het openbaren en doorbreken van deze mechanismen. Maar als de werking van het zondebokmechanisme afneemt, wat zijn dan nog de mogelijke uitwegen uit de onvermijdelijke mimetische crisis? Joachim wijst ons op betekenisregie, goede voorbeeldfiguren, zelfopoffering en vergeving. En dat is cruciaal, want zoals René Girard zijn boek De Zondebok concludeert: “De tijd is gekomen om elkaar te vergeven. Als wij er nog langer mee wachten, zullen wij er de gelegenheid niet meer voor hebben.”
Bekijk het gesprek op Youtube:
Luister het gesprek op Spotify: